next up previous
Next: 2 より精緻な等価回路 Up: 五極管の等価回路 Previous: 五極管の等価回路


1 等価回路

五極管は,通常,スクリーングリッド(G2)とカソードを交流的に短絡して使用します.

電圧増幅回路では,B電源より抵抗 Rg2 を介してG2に電圧を加え, G2とKの間にバイパスコンデンサ Cg2 を入れます. こうすることにより,最大の増幅度が得られます(図1).

図 1: 五極管によるカソード接地増幅回路
\begin{figure}\input{figs/com_k_pen}
\end{figure}
このときの中域における等価回路は,電流源による三極管の等価回路と等しくなります(図2).
図 2: 五極管によるカソード接地増幅回路の等価回路(1)
\begin{figure}\input{figs/equiv_pen1}
\end{figure}
等価回路より,
ep = - gmeg(rp//RL) (1)
A = - gm(rp//RL) (2)

となります.

G2とKの間にパスコンがない場合,G2に流れる電流 ig2 によって Rg2 の両端に信号電圧が発生し, G2の電圧が変動することから,一種の負帰還がかかり,増幅度が下がります. これを解析するためには, 図3のような等価回路を使用するとよいでしょう.

図 3: 五極管によるカソード接地増幅回路の等価回路(2)
\begin{figure}\input{figs/equiv_pen2}
\end{figure}
ここで,
gmg2 = $\displaystyle \mbox{第2グリッド相互コンダクタンス $\frac{\partial I_{g2}}{\partial E_{g}}$}$  
  $\displaystyle \approx$ $\displaystyle {\frac{{I_{g2}}}{{I_p}}}$gm (3)
rg2 = $\displaystyle \mbox{第2グリッド内部抵抗 $\frac{\partial E_{g2}}{\partial I_{g2}}$}$  
  $\displaystyle \approx$ $\displaystyle {\frac{{I_p+I_{g2}}}{{I_{g2}}}}$rp(T) (4)
$\displaystyle {\frac{{g_m}}{{g_{mg2}}}}$ $\displaystyle \approx$ $\displaystyle {\frac{{I_p}}{{I_{g2}}}}$ (5)

で,(T) が付いた三定数は,プレート電圧が Eg2 のときの三極管接続時のものです.

この等価回路の前提となっているのは,

五極管では,プレート電圧が変化しても,プレート電流 Ip と第2グリッド電流 Ig2 の比は一定である
というものですが,実際には,プレート電圧が下がれば第2グリッド電流の比率が増えるので, 2番目の電流源(電流制御電流源)のゲインは gm/gmg2 一定ではありません.

この等価回路より,

eg2 = - gmg2eg(rg2//Rg2) (6)
  = - $\displaystyle {\frac{{I_{g2}}}{{I_p}}}$gmeg$\displaystyle \Bigl\{$$\displaystyle {\frac{{I_p+I_{g2}}}{{I_{g2}}}}$rp(T)//Rg2$\displaystyle \Bigr\}$  
ig2 = $\displaystyle {\frac{{-e_{g2}}}{{R_{g2}}}}$  
  = gmg2eg$\displaystyle {\frac{{r_{g2}//R_{g2}}}{{R_{g2}}}}$ = gmg2eg$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$ (7)
ep = - $\displaystyle {\frac{{g_m}}{{g_{mg2}}}}$ig2(rp//RL)  
  = - $\displaystyle {\frac{{g_m}}{{g_{mg2}}}}$gmg2eg$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$(rp//RL)  
  = - gmeg$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$(rp//RL) (8)
Af = - gm$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$(rp//RL) (9)

これらの式で, Rg2$ \to$ 0 とすれば, G2をバイパスした通常の五極管の式と一致します.

パスコンがないことによるゲインの低下を負帰還と考えると,

Af = $\displaystyle {\frac{{A}}{{1+A\beta}}}$ = $\displaystyle {\frac{{g_m(r_p//R_L)}}{{1+\frac{R_{g2}}{r_{g2}}}}}$

より,帰還量 1 + A$ \beta$ は,

1 + A$\displaystyle \beta$ = 1 + $\displaystyle {\frac{{R_{g2}}}{{r_{g2}}}}$ (10)
帰還率 $ \beta$ は,

$\displaystyle \beta$ = $\displaystyle {\frac{{R_{g2}}}{{r_{g2}g_m(r_p//R_L)}}}$ (11)
となります.

また,図4のような等価回路を考えることもできます.

図 4: 五極管によるカソード接地増幅回路の等価回路(3)
\begin{figure}\input{figs/equiv_pen22}
\end{figure}

この等価回路より,次の関係が成り立つことがわかります.

eg2 = - gmg2eg(rg2//Rg2) (12)
ep = - gm(eg + $\displaystyle {\frac{{e_{g2}}}{{\micro_{g1\mbox{\scriptsize -}g2}}}}$)(rp//RL) (13)

これより,
ep = - gm$\displaystyle \Bigl\{$eg - $\displaystyle {\frac{{g_{mg2}e_g(r_{g2}//R_{g2})}}{{\micro_{g1\mbox{\scriptsize -}g2}}}}$$\displaystyle \Bigr\}$(rp//RL)  
  = - gmeg$\displaystyle \Bigl\{$1 - $\displaystyle {\frac{{g_{mg2}}}{{\micro_{g1\mbox{\scriptsize -}g2}}}}$ . $\displaystyle {\frac{{r_{g2}R_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$$\displaystyle \Bigr\}$(rp//RL)  
  = - gmeg$\displaystyle \Bigl\{$1 - $\displaystyle {\frac{{1}}{{r_{g2}}}}$ . $\displaystyle {\frac{{r_{g2}R_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$$\displaystyle \Bigr\}$(rp//RL)  
  = - gmeg$\displaystyle \Bigl\{$1 - $\displaystyle {\frac{{R_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$$\displaystyle \Bigr\}$(rp//RL)  
  = - gmeg$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$(rp//RL) (14)

となって,式(8)と一致します.

1.1 数値例

QUAD IIの初段の片側を使って計算してみます. 定数は以下の通りです.
Ebb = 328 V  
Ep = 132.6 V  
Eg2 = 97.13 V  
Eg = -2.008 V  
RL = 180//680 = 142.3 kΩ  
Rg2 = MΩ  
Ip = 1.086 mA  
Ig2 = 0.231 mA  
gm = 1.286 mS  
gmg2 = 0.2735 mS  
rp = 3009 kΩ  
rg2 = 133.3 kΩ  
μg1-g2 = 36.57  
rp(T) = 23.44 kΩ  
$\displaystyle \mu_{{\rm (T)}}^{}$ = 36.45  

これより,パスコンありのゲインは,

A = - gm(rp//RL) = - 1.286(3009//142.3) = - 174.8 (15)
パスコンなしのゲインは,

Af = - gm$\displaystyle {\frac{{r_{g2}}}{{r_{g2}+R_{g2}}}}$(rp//RL) = - 1.286$\displaystyle {\frac{{133.3}}{{133.3+1000}}}$(3009//142.3) = - 20.55 (16)
となります. シミュレーションによるゲインは,それぞれ 174.8 と 18.8 でした. 後者の誤差は約9.3%です.

1.2 シミュレーション

1.2.0.1 6267.cir

    1 6267 voltage amp
    2 .INCLUDE 6267.lib
    3 
    4 XV1 1 2 3 4 6267
    5 VIP 11 1 0
    6 VIG2 12 2 0
    7 RP 5 11 180k
    8 RG2 5 12 1Meg
    9 CG2 12 0 1u
   10 RK 4 0 1525
   11 CK 4 0 470u
   12 RG 3 0 470k
   13 RGx 6 0 680k
   14 CC 1 6 1u
   15 VB 5 0 330
   16 VI 3 0 DC 0 AC 1
   17 
   18 .control
   19 ac dec 10 1k 1k
   20 print abs(v(6)) abs(v(2))
   21 .endc
   22 .END

1.2.0.2 6267.lib

    1 *
    2 * GENERIC: 6267
    3 *
    4 .SUBCKT 6267 A G2 G1 K
    5 BGG   GG   0 V=V(G1,K)+0.60876
    6 BEP   EP   0 V=URAMP(V(A,K))+1e-10
    7 BEG2  EG2  0 V=URAMP(V(G2,K))+1e-10
    8 BSTM  STM  0 V=URAMP(V(GG)+V(EG2)/31.574)+1e-10
    9 BM1   M1   0 V=(0.00776635839614873*(URAMP(V(EG2)-1e-10)+1e-10))^-0.487320892704545
   10 BM2   M2   0 V=(0.754785*V(STM))^1.98732089270454
   11 BM    M    0 V=V(M1)*V(M2)
   12 BSTP  STP  0 V=URAMP(V(GG)+V(EG2)/41.8317799108355)+1e-10
   13 BP    P    0 V=1.72960609602883*V(STP)^1.5
   14 BIK   IK   0 V=U(V(GG))*V(P)+(1-U(V(GG)))*V(M)
   15 BLIM  LI   0 V=0.88*V(EP)^1.5
   16 BEG   EG   0 V=URAMP(V(G1,K))+1e-10
   17 BIG   IG   0 V=0.88*(V(EG)/(V(EP)+V(EG))*1.2+0.4)*V(EG)^1.5
   18 BIK2  IK2  0 V=V(IK,IG)*(1-0.4*(EXP(-V(EP)/V(EG2)*15)-EXP(-15)))
   19 BIG2T IG2T 0 V=V(IK2)*(0.83967*(1-V(EP)/(V(EP)+10))^1.5+0.16033)
   20 BIK3  IK3  0 V=V(IK2)*(V(EP)+11110)/(V(EG2)+11110)
   21 BKLIM KLI  0 V=0.88*(V(EP)+URAMP(V(EG2,EP)))^1.5
   22 BIK4  IK4  0 V=V(IK3)-URAMP(V(IK3,KLI))
   23 BIP   IP   0 V=URAMP(V(IK4,IG2T)-URAMP(V(IK4,IG2T)-V(LI)))
   24 BIAK  A    K I=0.00071561*V(IP)
   25 BIG2  G2   K I=0.00071561*V(IK4,IP)
   26 BIGK  G1   K I=0.00071561*V(IG)
   27 * CAPS
   28 CAK   A    K 5.1e-12
   29 CGK   G1   K 3.8e-12
   30 CGA   G1   A 5e-14
   31 .ENDS

1.2.0.3 結果(パスコンあり)

    1 
    2 Circuit: 6267 voltage amp
    3 
    4 abs(v(6)) = 1.747665e+02
    5 abs(v(2)) = 4.951569e-02

1.2.0.4 結果(パスコンなし)

    1 
    2 Circuit: 6267 voltage amp
    3 
    4 abs(v(6)) = 1.879167e+01
    5 abs(v(2)) = 3.263731e+01

パスコンなしの場合の,各点の電圧・電流は,以下の通りです.

  eg = 0 eg = 0.1 V $ \Delta$ 小信号解析
Eg -2.00755 V -1.90755 V 0.1 V --
Ep 132.5911 V 130.7134 V -1.8777 V -18.76174
Ip 1.085563 mA 1.098756 mA 0.013193 mA 0.1318227
Eg2 97.13170 V 93.85699 V -3.27471 V -32.85897
Ig2 0.2308608 mA 0.2341355 mA 0.0032747 mA 0.03285897

1.3 ロードライン

図 5: 6267のロードライン
\includegraphics{figs/6267_com_k.ps}


next up previous
Next: 2 より精緻な等価回路 Up: 五極管の等価回路 Previous: 五極管の等価回路

平成17年2月16日